Θεσσαλική Μυσταγωγία: Kένταυρος Χείρων – Μέγας δάσκαλος & ολιστικός θεραπευτής
O δρ Αρχαιολογικού Τουρισμού και Πολιτιστικής Διπλωματίας Βασίλης Σπανός αφηγείται μύθους της Θεσσαλίας.
«Νεώτερον δίδασκε»
ΙΦ: «Βουνό του Πηλέα», «Το βουνό των πλέον πολυθρύλητων γάμων της ελληνικής αρχαιότητας», «Η θερινή κατοικία των θεών», «Το βουνό των Κενταύρων»… δεν υπάρχει βουνό στην Ελλάδα με τόσα φιλολογικά κοσμητικά στολίδια… έτσι δεν είναι Μύστη;
ΜΥ: Αν διαφωνούσα, θα ήμουν το λιγό- τερο αδαής Ιφιάνασσα… ποιος άνεμος σ’ οδήγησε εδώ;
ΙΦ: Αναζητώ τη σπηλιά του Χείρωνα αλλά περισσότερο, την παρακαταθήκη του… ως γνήσιος απόγονος του, δεν θα με απογοητεύσεις…
ΜΥ: Πρόκειται για υβριδική μορφή που προέκυψε από την ένωση του Τιτάνα Κρόνου και της Ωκεανίδας Φιλύρας, θεάς της ανάρρωσης, της ευωδίας και των αρωμάτων…
ΙΦ: Από πού εκπορεύεται το γεγονός ότι είναι διφυής;
ΜΥ: Για να μην τον αντιληφθεί η Τιτανίδα Ρέα, ο Κρόνος μεταμορφώθηκε σε άλογο…
ΙΦ: Θεϊκός γόνος λοιπόν κι αθάνατος… βίωσε τη μητρική φροντίδα;
ΜΥ: Μετά τον τοκετό, η Φιλύρα εγκατέλειψε το βρέφος όταν τρομαγμένη, συνειδητοποίησε τη δυσμορφία του… ο Κρόνος, τη λυπήθηκε και τη μεταμόρφωσε στο ομώνυμο δέντρο…
ΙΦ: Δύσκολα τα πρώτα του χρόνια, αν καταλαβαίνω καλά…
ΜΥ: Ο ορφανός Χείρωνας, φέρνοντας μαζί του σοβαρά τραύματα από μία δύσκολη μοίρα, αναζητά απεγνωσμένα την αυτοθεραπεία του… προσπαθεί να επουλώσει τις πληγές του και κυρίως, να απαλλαγεί από τον πόνο… έτσι, αφιερώνει ολόκληρη τη ζωή του σε αυτήν την προσπάθεια… σύμμαχος του, ο Απόλλων…
ΙΦ: Κομβικό σημείο… με ποιον τρόπο;
ΜΥ: Του παρέχει, σαν βάλσαμο, τις τέχνες του φωτός… την τοξοβολία, τη θεραπευτική, την αστρονομία… αναπτύσσεται δίπλα στον θεό και τις Μούσες του και έτσι καταφέρνει να μετατρέψει τον προσωπικό του πόνο και το δύσκολο πεπρωμένο του σε κάτι ωφέλιμο…
ΙΦ: Μπορεί να ειπωθεί ότι τον ξεπέρασε;
ΜΥ: Όχι μόνον αυτόν αλλά τους πάντες… δεν είναι τυχαίο που οι θεοί του παρέδιδαν γόνους τους για να τους αναθρέψει αποκλειστικά αυτός… όπως στην περίπτωση του Απόλλωνα με τον Ασκληπιό…
ΙΦ: Το αρχέτυπο του Χείρωνα αναμφίβολα αντιπροσωπεύει τον πληγωμένο θεραπευτή… δεν έρχεται όμως σε αντίθεση με αυτό που ανέφερες προ ολίγου;
ΜΥ: Όχι… διότι όταν αναφερόμαστε σε αρχέτυπα, ο χρόνος δεν είναι γραμμικός στο σύμπαν… αντιπροσωπεύει μία αρχέγονη δύναμη, η οποία υπάρχει μέσα μας, σε κάθε άνθρωπο, ιδιαίτερα σ’ εκείνους που βιώνουν τον πόνο και την ταλαιπωρία…
ΙΦ: Είναι η ικανότητα της αυτοθερα- πείας… η δύναμη που μας παρακινεί να αναζητήσουμε λύσεις για τη ζωή μας και που μας δίνει τη δυνατότητα να μετατρέπουμε τον πόνο του παρελθόντος σε κάτι ωφέλιμο για το μέλλον…
ΜΥ: Ορθόν… γι’ αυτό, διακρινόταν από τους άλλους Κενταύρους, τέκνα του Ιξίονα, για τη σοφία και τη σύνεσή του, την ανθρωπιστική του διάθεση και την προσφορά του, το αίσθημα δικαιοσύνης και την ικανότητά του στην εκπαίδευση…
ΙΦ: Η εξαίρεση που επιβεβαιώνει τον κανόνα σε ό,τι αφορά στο συμβολισμό του Κενταύρου στον ελληνικό κόσμο;
ΜΥ: Αυτός και ο Κένταυρος Φόλος, γιος του Σειληνού… εκεί όπου οι άλλοι συμβολίζουν την αγριότητα και την απειλή του φυσικού κόσμου, ο Χείρων ενσαρκώνει την αφθονία και τις ευλογίες του…
ΙΦ: Αυτό φαίνεται και από το γεγονός ότι δίδαξε σε διάφορους ήρωες τις εν δυνάμει αγαθοεργές δυνάμεις του φυσικού κόσμου;
ΜΥ: Δίδασκε τις υψηλές τέχνες, όπως τη θεϊκή μουσική, τον πόλεμο, το κυνήγι, την ιατρική, τη βοτανική, την αστρονομία, την ηθική, το δίκαιο, τη λογική και έμφαση έδινε στην αξιοποίηση των εσωτερικών τους φυσικών ικανοτήτων, που αποτελούσαν δώρα των θεών, μέσω κληρονομικότητας ή προστασίας…
ΙΦ: Και καθώς αυτά τα θεία δώρα προσφέρονταν γενναιόδωρα μόνο στους άξιους, ήταν απαραίτητο να συνοδευτούν από την κατάλληλη προετοιμασία για την εκπαίδευσή τους στην καλλιέργεια αυτών των δωρεών… ποιοι ήταν αυτοί;
ΜΥ: Πηλέας, Ακταίων, Αρισταίος, Ασκληπιός, Ιάσων, Ηρακλής, Ορφέας, Ιππόλυτος, Κέφαλος, Μελανίων, Αμφιάραος, Κάστωρ, Πολυδεύκης, Μελέαγρος, Θησέας, Τελαμών, Αντίλοχος, Διομήδης, Μενεσθέας, Παλαμήδης, Πρωτεσίλαος, Ποδαλείριος, Μαχάων…
ΙΦ: Αγαπημένος όλων;
ΜΥ: Ο Αχιλλέας, με διαφορά από τον δεύτερο… με τον γιο του Πηλέα και της Θέτιδας, η Αρετή έγινε ουρανομήκης… από την άλλη, ο ημίθεος ήρωας ήταν η ώθηση να φθάσει ο Χείρων στο απόγειο του, ως διδάσκαλος…
ΙΦ: Τεράστιες προσωπικότητες και με- γάλοι ήρωες που οδήγησαν μετά την ανθρωπότητα…
ΜΥ: Ίδρυσαν πολιτισμούς, δίδαξαν τέ- χνες και γράμματα και ανύψωσαν την ανθρώπινη συνείδηση από το επίπεδο του ζώου, μετατρέποντας το κοπάδι και την αγέλη, σε κοινωνία και κράτος…
ΙΦ: Απέκτησε παιδιά;
ΜΥ: Με τη Νύμφη Χαρικλώ, απέκτησαν τον Κάρυστο, την Ίππη, την Ωκυρρόη και την Ενδηίδα, μητέρα του Πηλέα μέσω του Αιακού και γιαγιά του Αχιλλέα…
ΙΦ: Παραιτήθηκε από ένα σημείο και μετά, για να απολαύσει την αθανασία του;
ΜΥ: Κατά τη διάρκεια μίας μάχης, όταν οι υπόλοιποι Κένταυροι έσπευσαν να προστατευθούν από την οργή του Ηρακλή, εκείνος χτυπήθηκε από ένα βέλος του πρώην μαθητή του, το οποίο ήταν εμποτισμένο με το δηληριώδες αίμα της Λερναίας Ύδρας…
ΙΦ: Συμπτωματικά, από δηλητήριο πέθανε και ο Ηρακλής…
ΜΥ: Ο Χείρων δεν είχε τη δυνατότητα να θεραπευτεί ενώ ταυτόχρονα, ήταν ανίκανος να πεθάνει με φυσικό τρόπο, όντας αθάνατος… ο θρήνος του Αχιλλέα, αγκαλιάζοντας τον τραυματισμένο πνευματικό του πατέρα, ήταν μάταιος…
ΙΦ: Ποια η κατάληξη;
ΜΥ: Ζήτησε από τον Δία να τον ελευθερώσει από την αθανασία του… ο θάνατος του εξυπηρέτησε έναν σκοπό στην υπηρεσία της γνώσης…
ΙΦ: Ποιον δηλαδή;
ΜΥ: Με τον θάνατό του, απελευθέρωσε ένα ακόμη σύμβολο της γνώσης από τα δεσμά του, τον Προμηθέα… τον πλεονέκτη αρχικά Τιτάνα, που προσέφερε τη φωτιά στους ανθρώπους και καταδικάστηκε σε αιώνια φυλάκιση, μέχρι να βρεθεί κάποιος θεός που θα αναλάμβανε τα βάσανα του στον Άδη και τις σκιές του Ταρτάρου…
ΙΦ: Διοχέτευσε την ανάγκη για μία εξωτερική διαμεσότητα μεταξύ της φυσικής και της πνευματικής ύπαρξης…
ΜΥ: Από εκείνη τη στιγμή και έπειτα, αυτόν τον ρόλο αναλαμβάνει η ανθρώπινη ψυχή…
ΙΦ: Ο σοφός Κένταυρος άφησε πίσω του μία ασύλληπτη κληρονομιά για την ανθρωπότητα…
ΜΥ: Την κληρονομιά της αυτογνωσίας και των θυσιών που απαιτούνται για την επίτευξή της…
ΙΦ: Δεν είναι δυνατόν οι Ολύμπιοι να μην αναγνώρισαν τη συνεισφορά του…
ΜΥ: Για την ευσέβειά του, ο Δίας τον τοποθέτησε στον ουρανό, ως τον αστερισμό του Κενταύρου…
ΙΦ: Έτσι, συναίνεσαν οι θεοί συνολικά στη λύτρωση του και του επέτρεψαν να αποσυρθεί οριστικά στους ουρανούς, έχοντας εκπληρώσει τον σκοπό του… τώρα βγάζει νόημα η ιδιαίτερη σύνδεση του με τον Αχιλλέα, πιο πριν…
ΜΥ: Αν σου είναι εύκολο, γίνε πιο σαφής…
ΙΦ: Πρόκειται για τον μοναδικό θνητό στον οποίο αντιστοιχεί η λέξη «μήνις», η θεϊκή οργή… όταν ένας άνθρωπος που τον κυριεύει το συναίσθημα και είναι τόσο οξύθυμος, καταφέρνει και συγκρατείται μέσω της λογικής, στο γνωστό περιστατικό με τον Αγαμέμνονα όπου προσβάλλεται η τιμή του, αυτό λέει κάτι παραπάνω από πολλά…
ΜΥ: Η διφυής του μορφή, ενέχει μαζί με την ανθρώπινη θεϊκότητα και την αγριότητα του κτήνους, το «άλογο»… ο Χείρων, έρχεται μέσω της διττής του μορφής να γεφυρώσει το χάσμα ανάμεσα στις θεϊκές ιδιότητες, τη φύση δηλαδή και το ανθρώπινο ζώο, άρα το ένστικτο και μέσω της διδασκαλίας, διαβιβάζει τις ιδιότητες του φυσικού θείου κόσμου προς όφελος του ανθρώπου…
ΙΦ: Μα πόση φιλοσοφία ενυπάρχει στο δίπολο Χείρωνας-Αχιλλέας;… θα μπορούσες να εστιάσεις κάπου;
ΜΥ: Πρώτον, το παράδειγμα της Ιλιάδας που παρέθεσες, δεν είναι τίποτα άλλο από τη μεταγενέστερη άποψη του Πλάτωνα, στους Νόμους…
ΙΦ: Η οποία ήταν;
ΜΥ: Η πρώτη και μεγαλύτερη νίκη από όλες για κάθε άνθρωπο είναι εκείνη που μπορεί να πετύχει πάνω στον εαυτό του… αντίθετα, πολύ χειρότερο και ταπεινωτικό είναι να νικιέται κάποιος από τον ίδιο του τον εαυτό…
ΙΦ: Δεύτερον;
ΜΥ: Στην πάλη για ερμηνευτικό φωτισμό του υπαρκτού αινίγματος, πρώτα θα αναμετρηθούμε με το πρόβλημα της ελευθερίας… όχι της ελευθερίας ως δυνατότητας επιλογών, όπως σήμερα νηπιωδώς την αντιλαμβανόμαστε αλλά της ελευθερίας από τους περιορισμούς που επιβάλλουν στην ύπαρξη μας, οι δεδομένες αναγκαιότητες της φύσης μας… η υποταγή στον χωροχρόνο, στη φθορά, στον θάνατο…
ΙΦ: Έτσι εξηγείται γιατί ο Αχιλλέας έστειλε ένα χαμόγελο στον Χάρο όταν έμαθε τον χρησμό για τον θάνατο του στην Τροία…
ΜΥ: Συνεπώς, αμφότεροι αξίζουν πολλά και θερμά συγχαρητήρια… ο Χείρων άνοιξε την πόρτα της γνώσης και της φιλοσοφίας στον Αχιλλέα αλλά ο δεύτερος, εισήλθε στην ουσία μόνος του…
ΙΦ: Γι’ αυτό και ήταν ο μοναδικός που κατέκτησε το θετικό ακρότατο… η παιδεία του Χείρωνα ήταν η πλέον κατάλληλη αλλά και οι μαθητές, είχαν το μερίδιο τους στην ανέλιξη τους…
ΜΥ: Αυτό που μόλις είπες, το παρατήρησε ακόμη και ο ιδεολογικός αντίπαλος του Πλάτωνα, ο Μακιαβέλι, 2.000 χρόνια περίπου μετά…
ΙΦ: Και;
ΜΥ: Υπάρχουν δύο τρόποι να μάχεσαι…μέσω του νόμου και μέσω της δύναμης… ο πρώτος, ταιριάζει στον άνθρωπο και ο δεύτερος στα θηρία… αφού όμως, ο πρώτος τρόπος είναι ανεπαρκής, πολύ συχνά γίνεται αναγκαίο να καταφύγει κάποιος στον δεύτερο… γι’ αυτό, ένας πρίγκηπας χρειάζεται να γνωρίζει να χρησιμοποιεί και τους δύο τρόπους… και τον ανθρώπινο και τον θηριώδη… οι συγγραφείς της αρχαιότητας δίδασκαν τούτο το μάθημα αλληγορικά, όταν αφηγούνταν πως ο Αχιλλέας είχε σταλεί για διδασκαλία στον Χείρωνα… έχοντας για δάσκαλο ένα πλάσμα μισό άνθρωπο και μισό θηρίο, σημαίνει ότι μαθαίνει κάποιος πώς να χρησιμοποιεί τη μία και την άλλη φύση και ότι η μία δίχως την άλλη, δεν μπορεί να διαρκέσει…
ΙΦ: Εν κατακλείδι;
ΜΥ: Οτιδήποτε υπονομεύει τον άνθρωπο, πλήττοντας τον πανανθρώπινο ηθικοπνευματικό πολιτισμό, προέρχεται από τα πλήθη των Κενταύρων που υπάρχουν γύρω μας… το ακατάπαυστο ποδοβολητό τους, που καθοδηγείται από τον εγωκεντρισμό, τη ματαιοδοξία, την υπεροψία και την αλλοτρίωση της ανθρώπινης φύσης, είναι αυτό που μας απειλεί…
ΙΦ: Τί σώζει πάνω στη δοκό της λεπτής ισορροπίας μεταξύ χάους και φωτός, τον εκάστοτε ανθρώπινο πολιτισμό;
ΜΥ: Ένας σοφός Χείρων με τον ακτινοβόλο αστερισμό του κι ένας ηλιακός και δίκαιος Αχιλλέας, που ζώντας μέσα στους διαχρονικούς Κενταύρειους καλπασμούς, αποτελούν με τις πράξεις και τα επιτεύγματα τους, τους Άτλαντες του πολιτιστικού χωροχρόνου μας…
BIO: Ο Βασίλειος Σπανός είναι διδάκτωρ Αρχαιολογικού Τουρισμού & Πολιτιστικής Διπλωματίας, του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας. Η στήλη έχει ως σκοπό την παράθεση θεσσαλικών μύθων και τη σύνδεσή τους με τον σύγχρονο βίο. Η μεθοδολογία που ακολου- θείται είναι ο διάλογος μεταξύ δύο υποτιθέμενων χαρακτήρων. Στο παρόν άρθρο ο Μύστης συνομιλεί με την Iφιάνασσα. Ο τίτλος κάθε πονήματος αντιστοιχεί σε ένα δελφικό παράγγελμα, η ουσία του οποίου αποκρυσταλλώνεται στους μυθικούς διαλόγους.
