Ασκληπιός: Ο πρόδρομος της Ιπποκράτειας Ιδέας

Ο Βασίλειος Σπανός είναι Διδάκτωρ Αρχαιολογικού Τουρισμού & Πολιτιστικής Διπλωματίας, του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας. Η στήλη έχει ως σκοπό την παράθεση θεσσαλικών μύθων και τη σύνδεση τους με το σύγχρονο βίο. Η μεθοδολογία που ακολουθείται είναι ο διάλογος μεταξύ δύο υποτιθέμενων χαρακτήρων. Στο παρόν άρθρο ο Μύστης συνομιλεί με την Θάλεια. Ο τίτλος κάθε πονήματος αντιστοιχεί σε ένα δελφικό παράγγελμα, η ουσία του οποίου αποκρυσταλλώνεται, στους μυθικούς διαλόγους.

«Σε αυτόν εὖ ποίει»

ΘΑ: Περίμενα να σε πετύχω στα δυο στενά & όχι κάπου τυχαία στον αστικό ιστό Μύστη… πού τρέχει ο λογισμός σου;
ΜΥ: Στον λυτρωτή των οδυνών…
ΘΑ: Και ποιος είναι αυτός που χρήζει αναφοράς, εδώ στην αρχαία Τρίκκη;
ΜΥ: Ο αγαθός ιατρός, ο άμεμπτος θεραπευτής… ο Ασκληπιός…
ΘΑ: Τον έχω ακουστά… πώς προκύπτει όμως η ζεύξη του με την περιοχή;
ΜΥ: Ήταν το ευλογημένο παιδί του Απόλλωνα & της θνητής Κορωνίδος, κόρης του βασιλιά της Λακέρειας, Φλεγύα… μα δεν ένιωσε ποτέ το χάδι της μάνας του…
ΘΑ: Πέθανε πάνω στη γέννα;
ΜΥ: Ναι αλλά όχι από φυσικά αίτια…
ΘΑ: Ε τότε, πώς;
ΜΥ: Ενώ κυοφορούσε τον Ασκληπιό, συνήψε σχέση μ’ έναν θνητό, τον Ίσχη… ένα κοράκι ενημέρωσε τον Απόλλωνα… αυτός από την οργή του γι’ αυτό το νέο, άλλαξε το χρώμα του πτηνού… μέχρι τότε, το χρώμα του ήταν λευκό… από τότε, είναι μαύρο…
ΘΑ: Η στάση του θεού απέναντι στην απιστία της Κορωνίδος;
ΜΥ: Τιμωρητική… η Άρτεμις την τόξευσε με φαρμακερό βέλος… λίγο πριν ξεψυχήσει, ο Απόλλων έσωσε το βρέφος, αρπάζοντας το από την κοιλιά της…

ΘΑ: Ποιος ανέλαβε λοιπόν την ανατροφή του μικρού Ασκληπιού;
ΜΥ: Αφού κληρονόμησε όλα τα χαρίσματα & από τους δύο γονείς του, ο Απόλλων τον παρέδωσε στον Κένταυρο Χείρωνα…
ΘΑ: Παρόλο που ο ίδιος χαρακτηριζόταν, μεταξύ άλλων, ως θεός της ιατρικής;… αυτό σημαίνει πάρα πολλά νομίζω για τον γιο του Κρόνου & της Φιλύρας…
ΜΥ: Ο Χείρων εγκολπώνει προαιώνια σοφία, όταν δεν υπήρχαν ακόμα οι θεοί… αλλά & στον Όλυμπο, μη νομίζεις ότι ο Απόλλων ενέσκυπτε τόσο πολύ σε ιατρικά θέματα… οι θεοί είχαν & αυτοί τον δικό τους θεραπευτή…
ΘΑ: Το όνομα του οποίου ήταν;
ΜΥ: Παιήων… είχε φροντίσει τραύματα της Ήρας, της Αφροδίτης & του Άρη…
ΘΑ: Η πορεία του Ασκληπιού έκτοτε;
ΜΥ: Πλάι στον Χείρωνα έμαθε τα πάντα για την ιατρική… ήταν φανερό κιόλας ότι είχε έφεση… ακόμα & η Αθηνά του είχε εμπιστευτεί το αίμα της Μέδουσας… το αίμα της δεξιάς φλέβας ήταν ζώπυρο… της αριστερής, θανατηφόρο…
ΘΑ: Λογικά λοιπόν, η φήμη του θα εξαπλώθηκε σύντομα…
ΜΥ: Ο Δίας τον κατακεραύνωσε διότι έφθασε στο σημείο ν’ ανασταίνει & νεκρούς ακόμα… η κοσμική τάξη είχε διασαλευτεί… οι θεραπευτικές του ιεροπραξίες όμως, τον κατέστησαν τον πιο μεγάλο θεραπευτή της οικουμένης…
ΘΑ: Θα αφιερώθηκαν ναοί προς τιμήν του, σωστά;
ΜΥ: Απ’ όσο θυμάμαι, πρέπει να επισκέφθηκα περί τα 400 Ασκληπιεία…
ΘΑ: Ποια θεωρούνται τα πιο γνωστά;
ΜΥ: Της Επιδαύρου & της Κω… το Ασκληπιείο της Τετάνης, στη Σικυωνία, θεωρήθηκε το δεύτερο σε δόξα… το πρώτο & συνάμα το αρχαιότερο, βρίσκεται μπροστά σου…
ΘΑ: Κι αυτό, όπως τόσα άλλα, διαμαρτύρεται σιωπηλά…
ΜΥ: Πιο πιθανό είναι να κατανοήσουμε πλήρως το σύμπαν παρά την εμμονή του λαού που αρέσκεται να εκδιώχνει όποιον διαβάτη περνά πάνω από το υπόγειο του…
ΘΑ: Ο Ληθαίος φιλοξενεί μεγαλοπρεπές άγαλμα του…
ΜΥ: Κρατώντας μία ράβδο & ένα φίδι που ακολουθεί ανοδική πορεία…
ΘΑ: Δύο ερωτήσεις… γιατί φίδι & όχι κάτι άλλο & γιατί ενίοτε, παρατηρώ δύο φίδια ως έμβλημα της ιατρικής;
ΜΥ: Στην αρχαία ελληνική γραμματεία, το φίδι δεν έχει αρνητική χροιά… συμβολίζει την αναγέννηση, μέσω της αλλαγής του δέρματος του ενώ ταυτόχρονα, το αντίδοτο παρασκευάζεται από το δηλητήριο καθαυτό… επιπρόσθετα, τα δύο φίδια έχουν ως σημείο αναφοράς το Κηρύκειο του θεού Ερμή, το οποίο δεν έχει σχέση με την ιατρική… αποτελεί σύμβολο ομόνοιας, κατάπαυσης των διχονοιών & διάδοσης της γνώσης… η ράβδος του Ασκληπιού απεικονίζεται πάντα με ένα μόνο φίδι…
ΘΑ: Η επίσκεψη σ’ ένα Ασκληπιείο, θα ήταν ολόκληρη διαδικασία…
ΜΥ: Ήταν ναοί-θεραπευτήρια στην ουσία, με μυστηριακό υπόβαθρο & αρκετό χρόνο παραμονής… η φύση & το θέατρο αξιοποιούνταν στο έπακρο, ακόμα & τα όνειρα…

ΘΑ: Τίποτα δεν είναι τυχαίο λοιπόν…
ΜΥ: Τί σε κάνει να το λες αυτό, Θάλεια;
ΘΑ: Τα όνειρα αποτελούσαν & μεταγενέστερα, αντικείμενο φιλοσοφικού στοχασμού, βλέπε Πυθαγόρειοι, Πλάτων… είχε δίπλα του πρόσωπα να τον στηρίζουν;
ΜΥ: Ολόκληρη την οικογένεια του… σύζυγος του, η Ηπιόνη… κόρες του, η Υγεία, η Πανάκεια, η Ιασώ, η Ακεσώ & η Αίγλη…
ΘΑ: Και σίγουρα, δεν μπορούμε να παραβλέψουμε τον Μαχάονα & τον Ποδαλείριο… τους γιατρούς των Αχαιών στον Τρωικό Πόλεμο…
ΜΥ: Ο Μαχάων, δοξάσθηκε ως χειρουργός αλλά δυστυχώς τον τραυμάτισε θανάσιμα ένα βέλος του Πάρη… ο Νέστορας, ο σοφός βασιλιάς της Πύλου, μετέφερε το σώμα του στη Γερήνεια της Μεσσηνίας…
ΘΑ: Ο αδελφός του επικεντρωνόταν αλλού;
ΜΥ: Εστίαζε περισσότερο στην παθολογία & τη γενική ιατρική… μετά τα Τρωικά, ναυάγησε στις ακτές της Καρίας… στη Νίσυρο, νυμφεύθηκε την κόρη του βασιλιά Δαμάνθου, Σύρνα… ίδρυσε στην Κω το περίφημο Ασκληπιείο ενώ αναφέρεται επίσης, ως ιδρυτής του Ασκληπιείου Τρίκκης…
ΘΑ: Αρκετά μεγάλο το γενεαλογικό δέντρο του Ασκληπιού…
ΜΥ: Λόγος γίνεται & για έναν άλλον γιο του που τον ακολουθούσε πάντα στις θεραπείες, τον Τελέσφορο… αυτό όμως που οφείλω να μην παραλείψω στη συζήτηση μας είναι η γενεαλογική σύνδεση του Ιπποκράτη με τον Ασκληπιό, μέσω του Ποδαλείριου…
ΘΑ: Σαν να μεταφερόταν η ιατρική γνώση από γενιά σε γενιά… η παρακαταθήκη του Ασκληπιού στον Ιπποκράτη, για την πρόοδο της ιατρικής πρέπει να ήταν τεράστια… πώς καταλήξαμε ωστόσο, στον δεύτερο;
ΜΥ: Στα αρχαία χρόνια, υπήρχε η πεποίθηση ότι οι αρρώστιες προέρχονταν από τους θεούς… υπεύθυνος για τον λοιμό των Αχαιών ήταν ο Απόλλων, για παράδειγμα…
ΘΑ: Από τους θεούς όμως, προέρχονταν & η θεραπεία… σωστά;
ΜΥ: Η ίαση καλύτερα, όχι η θεραπεία… και ναι, έχεις δίκιο… η Αθηνά επουλώνει τις πληγές του Διομήδη ενώ η Αφροδίτη πράττει το ίδιο για τον γιο της, Αινεία…
ΘΑ: Σε επίπεδο θνητών, κανένας δεν είχε τέτοια γνώση;
ΜΥ: Ελάχιστες οι εξαιρέσεις… Ασκληπιός, Μαχάων, Ποδαλείριος, Αμφιάραος, Μελάμποδας, Τροφώνιος, Αχιλλέας…
ΘΑ: Άλλαξε η αντίληψη με την πάροδο των αιώνων;
ΜΥ: Καταλυτικός ήταν ο ρόλος που διαδραμάτισαν οι προ-σωκρατικοί φιλόσοφοι όπως οι Θαλής, Αναξαγόρας, Πυθαγόρας, Ηράκλειτος, Εμπεδοκλής, Ξενοφάνης, Αναξίμανδρος, Αναξιμένης…
ΘΑ: Με ποιον τρόπο διαφοροποιήθηκαν αυτοί;
ΜΥ: Εγκατέλειψαν την καθεστηκυία άποψη της μάζας & στράφηκαν στην εξήγηση του κόσμου & των φαινομένων μέσω της εμπειρίας & της παρατήρησης… το δίπολο αυτό, τους οδηγούσε στη γνώση…
ΘΑ: Συνεπώς, κοσμολογία, μαθηματικά, φυσική, βιολογία, ιατρική & λοιπές επιστήμες, αποτελούν συνιστώσες μίας κοινής συνισταμένης, της φιλοσοφίας…
ΜΥ: Ας ξεκινήσουμε με τον Ηράκλειτο… θυμάσαι μήπως την πιο φημισμένη φιλοσοφική πεποίθηση του;
ΘΑ: Θετικόν… τίποτα δεν είναι πιο μόνιμο από την ίδια την αλλαγή… όλα είναι ρευστά…
ΜΥ: Ακριβώς… κι ο Παρμενίδης με τη σειρά του, τί μας γνωστοποιεί;
ΘΑ: Ότι η γέννηση & ο θάνατος υφίστανται μόνο στον ψεύτικο κόσμο των αισθήσεων… ομοίως & ο Πλάτων, που μιλούσε για τον κόσμο των ιδεών…
ΜΥ: Φαινομενικά μπορεί να φαίνονται αντίθετες τοποθετήσεις αλλά εξαρτάται σε ποιο σύστημα αναφοράς απευθύνεσαι… ο Εμπεδοκλής συγκέρασε τις δύο απόψεις…
ΘΑ: Και πού κατέληξε;
ΜΥ: Δεν υπάρχει γέννηση & θάνατος αλλά τέσσερα αιώνια & αμετάβλητα στοιχεία…
ΘΑ: Νερό, γη. φωτιά, αέρας… τη συμβολή του Εμπεδοκλή στην Ιπποκράτεια Ιδέα δεν κατανοώ…
ΜΥ: Βασιζόμενος στον Εμπεδοκλή, ο Ιπποκράτης διατύπωσε τη θεωρία των τεσσάρων χυμών, για το ανθρώπινο σώμα… τη μαύρη χολή, την κίτρινη χολή, το αίμα & το φλέγμα…
ΘΑ: Η αντίληψη του δηλαδή ποια ήταν;
ΜΥ: Όπως η σωστή αναλογία των τεσσάρων στοιχείων συνεπάγεται αρμονία στο σύμπαν, έτσι & η σωστή αναλογία των τεσσάρων χυμών συνεπάγεται υγεία… ό,τι συμβαίνει στο ανθρώπινο σώμα μπορεί να κατανοηθεί μόνο αν αυτό θεωρηθεί υποσύνολο ενός ευρύτερου συστήματος…
ΘΑ: Πιο συγκεκριμένα;
ΜΥ: Ο Πλάτων, μας ενημερώνει ότι ο Φαίδρος επικαλούμενος τον Ιπποκράτη, ισχυρίζεται ότι δεν μπορούμε να καταλάβουμε τη φύση του ανθρωπίνου σώματος, αν πρώτα δεν ερμηνεύσουμε το «Όλον», το σύμπαν δηλαδή…
ΘΑ: Άρα οι νόμοι που διέπουν τον μακρόκοσμο, θα διέπουν & τον μικρόκοσμο… να γιατί λοιπόν οι επιστήμες είναι φιλοσοφία…
ΜΥ: Να λοιπόν γιατί αν κοιτάξεις μία μακρινή εικόνα ενός γαλαξία & μία μεγέθυνση ενός κυττάρου σου, θα δεις ότι έχουν την ίδια δομή…
ΘΑ: «Είμαστε ό,τι τρώμε»… «Οι αρρώστιες προέρχονται από την ψυχή»… «η πρόληψη καλύτερη της θεραπείας»… βαθυστόχαστη οπτική, διόλου τυχαία…
ΜΥ: Ο Ιπποκράτης δεν είχε στο μυαλό του τη σημερινή χημική κατασταλτική ιατρική… δομούσε ένα περιβάλλον στο οποίο δεν θα εμφανίζονταν τα συμπτώματα των ασθενειών…
ΘΑ: Χρωστάμε πολλά στον Ασκληπιό, στους Ασκληπιάδες & στον Ιπποκράτη… πώς θα μπορούσα να τους τιμήσω;
ΜΥ: Με το να κομίζεις αδιαλείπτως ένα μήνυμα στον οποιονδήποτε…
ΘΑ: Το οποίο είναι;
ΜΥ: Η σάρκα είναι πεπερασμένη… η ψυχή είναι φλόγα… να θάλλεις…