H εξοικονόμηση ενέργειας ως μοχλός ανάπτυξης και ο καθοριστικός ρόλος του τεχνικού κόσμου

Προσπαθώντας να ανακάμψουμε από τη δεκαετή οικονομική κρίση και τις τεκτονικές αλλαγές που έχει επιφέρει η διετής κρίση της πανδημίας, το μεγάλο ζητούμενο είναι η επιστροφή σε αναπτυξιακή τροχιά το συντομότερο δυνατό. Ωστόσο, η εξίσωση της ανάπτυξης είναι πολύπλοκη και εμπεριέχει πλειάδα μεταβλητών. Μια τέτοια σημαντική μεταβλητή είναι η ενέργεια, η οποία αποτελεί την κινητήρια δύναμη της ανάπτυξης για κάθε οικονομία. Μάλιστα, εν μέσω της διεθνούς ενεργειακής κρίσης ως απόρροια της πανδημίας, αλλά και της ανάγκης άμεσης αντιμετώπισης των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής, αντιλαμβάνεται κανείς ό,τι η ενέργεια διαδραματίζει ίσως μεγαλύτερο ρόλο από ποτέ.

Στο πλαίσιο αυτό, τόσο η Ευρωπαϊκή Ένωση όσο και οι εθνικές κυβερνήσεις των κρατών – μελών, έχουν αναδείξει την ενεργειακή μετάβαση σε μια οικονομία χαμηλών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου σε ύψιστης σημασίας προτεραιότητα. Με αυτό ως γνώμονα και έως ότου επιτευχθεί η μετάβαση σε πιο «πράσινες» μορφές ενέργειας, η εξοικονόμηση αποτελεί το «κλειδί» για την επιβίωση σήμερα και την ανάπτυξη στο διηνεκές. Για τον λόγο αυτό και στη χώρα μας, η εξοικονόμηση ενέργειας έχει τεθεί πολύ ψηλά στην ατζέντα του στρατηγικού σχεδιασμού της Πολιτείας, όπως άλλωστε αποτυπώνεται και στο αναθεωρημένο Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ). Έτσι, με σκοπό την επίτευξη της εξοικονόμησης ενέργειας, σχεδιάζονται και τίθενται σε εφαρμογή πολιτικές και «εργαλεία», όπως το πρόγραμμα «Εξοικονομώ».

Το «Εξοικονομώ 2021» -ένα ιδιαίτερα σημαντικό πρόγραμμα, που σχεδίασε η ελληνική κυβέρνηση, με τη συμβολή του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδος που έχει αναλάβει την υλοποίησή του, με χρηματοδότηση από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας – συμβάλλει τα μέγιστα στην επίτευξη των ενεργειακών στόχων της Ελλάδας.
Το μεγάλο ζητούμενο, προκειμένου το πρόγραμμα να πετύχει τους στόχους του, είναι να διασφαλίσουμε την απρόσκοπτη υλοποίησή του σε όλα τα στάδια. Πρακτικά, αυτό σημαίνει ό,τι θα πρέπει να πραγματοποιείται εύκολα και απροβλημάτιστα η υποβολή προτάσεων ένταξης στο πρόγραμμα και η τεκμηρίωση της ανάλυσης αναγκών και παρεμβάσεων, να προχωρά σε σύντομο χρόνο η υλοποίηση των δράσεων, καθώς και να απλοποιηθούν και να συντομεύσουν οι διαδικασίες ελέγχου, πιστοποίησης και αποπληρωμής των δικαιούχων.

Ο ρόλος του ΤΕΕ

Προς αυτή την κατεύθυνση, ο ρόλος των Ελλήνων Μηχανικών και του ΤΕΕ είναι πολύ σημαντικός. Είναι μέσα από τις μελέτες και το έργο των μηχανικών που καθίσταται δυνατή η εξοικονόμηση ενέργειας, ενώ το Επιμελητήριο προσφέρει εμπράκτως πολύτιμη βοήθεια στα μέλη του, ώστε να είναι σε θέση να χαρτογραφούν και να εφαρμόζουν επιτυχώς τις απαιτήσεις της κείμενης νομοθεσίας. Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ό,τι ήδη από το 2019 το ΤΕΕ εφαρμόζει την πρωτοβουλία «HELP-DESK ΚΕΝΑΚ», δηλαδή υπηρεσία γραφείου υποστήριξης (helpdesk) για την παροχή συμβουλευτικής υποστήριξης σε μηχανικούς για θέματα εφαρμογής της νομοθεσίας του ΚΕΝΑΚ (Κανονισμός Ενεργειακής Απόδοσης Κτιρίων), τις ενεργειακές επιθεωρήσεις, την έκδοση ΠΕΑ, τις μελέτες ενεργειακής απόδοσης, τις σχετικές τεχνικές οδηγίες και τις εγκύκλιους. Επιπλέον, προκειμένου να υποστηρίξει τα μέλη του στη δημιουργία φακέλων προτάσεων, το ΤΕΕ παρέχει καθημερινή τηλεφωνική υποστήριξη, δίνοντας λύσεις σε τεχνικά ζητήματα που προκύπτουν.

Ωστόσο, η συμβολή του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδος δεν περιορίζεται στην υποστήριξη προς το τεχνικό επιστημονικό δυναμικό. Καθοριστική ήταν η συμβολή στην ουσιαστική βελτίωση του προγράμματος, έπειτα από προτάσεις που καταθέσαμε στο ΥΠΕΝ, οι οποίες εισακούστηκαν με αποτέλεσμα να σχεδιαστεί ένα πιο δίκαιο «Εξοικονομώ» σε σχέση με τα προηγούμενα.
Μάλιστα, ως Τμήμα Κεντρικής & Δυτικής Θεσσαλίας του ΤΕΕ αναλάβαμε από την πρώτη στιγμή την πρωτοβουλία για τη βελτίωση του προγράμματος, συντονίζοντας τη διαβούλευση που πραγματοποιήθηκε μεταξύ του κεντρικού ΤΕΕ και των περιφερειακών Τμημάτων, η οποία είχε ως αποτέλεσμα τη δημιουργία της δέσμης προτάσεων που κατατέθηκε στο ΥΠΕΝ.

Ως Τεχνικό Κόσμο της Θεσσαλίας, μας κάνει ιδιαίτερα υπερήφανους το γεγονός ότι η υιοθέτηση των προτάσεων που καταθέσαμε ως ΤΕΕ – ΚΔΘ είχε σαν αποτέλεσμα κρίσιμης σημασίας αλλαγές. Πιο συγκεκριμένα:

• Άλλαξε ο τρόπος έγκρισης, με κατάργηση της χρονικής προτεραιότητας και πλέον κάθε αίτηση αξιολογείται και παίρνει μόρια.
• Θα εγκριθούν οι αιτήσεις που συμπληρώνουν τα περισσότερα μόρια, ενώ οι υπόλοιπες παραμένουν στη λίστα επιλαχουσών.
• Πετύχαμε τη θέσπιση και κοινωνικών κριτηρίων, πέραν των αμιγώς ενεργειακών, για τη μοριοδότηση ευάλωτων νοικοκυριών και πολιτών που πλήττονται πρωτίστως από την ενεργειακή φτώχεια.
• Πετύχαμε την αύξηση του αριθμού των νοικοκυριών που θα λάβουν επιδότηση. Μέσα από την εξαίρεση φωτοβολταϊκών συστημάτων, φορτιστών κλπ. μειώνεται ο μέγιστος επιλέξιμος προϋπολογισμός από τις 48.500 ευρώ (που ήταν στο προηγούμενο πρόγραμμα για μονοκατοικία ή διαμέρισμα) στις 28.000 ευρώ. Με αυτό τον τρόπο, αυξάνεται δυνητικά ο αριθμός των ωφελούμενων νοικοκυριών.
• Η κατανομή του προϋπολογισμού γίνεται δικαιότερη, καθώς εισάγονται και κλιματικά κριτήρια. Πλέον, ο προϋπολογισμός δεν διανέμεται ανά Περιφέρεια, αλλά ανά Περιφερειακή Ενότητα, λαμβάνοντας υπόψιν όχι μόνο πληθυσμιακά κριτήρια αλλά και τις κλιματικές συνθήκες σε κάθε περιοχή.
• Πετύχαμε τη βελτίωση των εισοδηματικών κατηγοριών των ωφελούμενων. Πλέον η κατηγορία με την υψηλότερη επιδότηση είναι αυτή των <5.000 ατομικό εισόδημα και 10.000 οικογενειακό, με επιδότηση 75% για ιδιοκατοίκηση και 65% για ενοικίαση κτλ. (στο προηγούμενο ήταν 10.000 και 20.000 με επιδότηση έως και 85%), ενώ τη χαμηλότερη επιδότηση θα λαμβάνουν εισοδήματα μεγαλύτερα από 30.000 ατομικό εισόδημα με επιδότηση 40% (ήταν από 50 – 90.000 στο προηγούμενο) και 40.000 οικογενειακό (ήταν από 70-120.000 στο προηγούμενο) με επιδότηση έως 55%.
• Ενισχύεται η διαφάνεια και η δικαιοσύνη. Πλέον, κάθε ενδιαφερόμενος μπορεί να κάνει μόνο μία αίτηση, σε αντίθεση με το προηγούμενο πρόγραμμα, που δεν υπήρχε κάποιος περιορισμός.
• Τέλος, πετύχαμε την αύξηση των τιμών μονάδας των επιλέξιμων δαπανών, ένα αίτημα απολύτως λογικό και δίκαιο καθώς οι τιμές των υλικών αυξάνονται διαρκώς.

Εξοικονομώ για επιχειρήσεις

Κατά συνέπεια, το «Εξοικονομώ 2021», με προϋπολογισμό 632 εκ. ευρώ, αναμένεται να είναι πιο αποτελεσματικό. Την ίδια στιγμή όμως, προκειμένου να βελτιωθεί συνολικά η ενεργειακή αποδοτικότητα του κτιριακού αποθέματος της χώρας, κρίνεται αναγκαία η εφαρμογή της εξοικονόμησης ενέργειας τόσο σε κτιριακές εγκαταστάσεις επιχειρήσεων, όσο και σε υποδομές του δημόσιου τομέα. Αυτό θα επιτευχθεί μέσω της υλοποίησης αντίστοιχων προγραμμάτων «Εξοικονομώ» για επιχειρήσεις, που ξεκινά στις αρχές του 2022, με χρηματοδότηση από το Ταμείο Ανάκαμψης και προϋπολογισμό 450 εκ. ευρώ και για το Δημόσιο, με προϋπολογισμό 700 εκ. ευρώ συνολικά -375 εκ. από το από το πρόγραμμα «Ηλέκτρα» με χρηματοδότηση από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων και τα υπόλοιπα 325 εκ. από το Ταμείο Ανάκαμψης. Αξίζει δε να σταθούμε στα χαρακτηριστικά και οφέλη της εφαρμογής του «Εξοικονομώ» σε επιχειρήσεις και Δημόσιο.

Σε ό,τι αφορά στις επιχειρήσεις:

• Ωφελούμενες θα είναι 9.700 συνολικά επιχειρήσεις σε όλη την Ελλάδα, 8.500 μικρές και 1.200 μεσαίες και μεγαλύτερες σε διάφορους παραγωγικούς τομείς, όπως στον τουρισμό, στον αγροδιατροφικό τομέα, ενώ δικαίωμα συμμετοχής στο πρόγραμμα θα έχουν και ιδιωτικά γραφεία και εμπορικά κτίρια.
• Μέσω των δύο υπο-προγραμμάτων -το πρώτο θα αφορά την εξοικονόμηση ενέργειας για επιχειρήσεις του δευτερογενούς και τριτογενούς τομέα της οικονομίας (μεταξύ των οποίων και ξενοδοχειακές μονάδες) και το δεύτερο την προμήθεια και εγκατάσταση ενεργειακά αποδοτικού εξοπλισμού για πολύ μικρές επιχειρήσεις- διασφαλίζεται η μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου τουλάχιστον κατά 30%. Για να αντιληφθεί κανείς τη σημασία αυτής της μείωσης, αρκεί να λάβουμε υπόψη ότι στην Ελλάδα οι μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις ευθύνονται για το 15%-20% των συνολικών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα.
• Οι επιχειρήσεις κάνουν ένα σημαντικό βήμα προς το μέλλον της ενέργειας και την παγκόσμια τάση του “prosumer”, δηλαδή ο καταναλωτής ενέργειας είναι ταυτόχρονα και παραγωγός. Αυτό θα επιτευχθεί μέσα από την έμφαση που θα δίνει το πρόγραμμα στην κατασκευή φωτοβολταϊκών από τις επιχειρήσεις, προκειμένου να αυτοκαταναλώνουν ενέργεια και να έχουν χαμηλότερα τιμολόγια.

Σε ό,τι αφορά στο δημόσιο:

• Πάνω από 210 κτίρια του δημόσιου τομέα και της τοπικής αυτοδιοίκησης προβλέπεται να είναι άμεσα οι δικαιούχοι του «Εξοικονομώ στο Δημόσιο».
• Για τα κτίρια του Δημοσίου προβλέπεται η αναβάθμιση του 3% του συνολικού εμβαδού των κτιρίων της κεντρικής διοίκησης. Ενώ θα υπάρχει η δυνατότητα συμμετοχής και των εταιρειών ενεργειακών υπηρεσιών.
• Έπειτα από τις παρεμβάσεις στο πλαίσιο του προγράμματος, τα κτίρια θα πρέπει να κατατάσσονται τουλάχιστον στην κατηγορία ενεργειακής απόδοσης Β, σύμφωνα με τον εκάστοτε ισχύοντα Κανονισμό Ενεργειακής Απόδοσης Κτιρίων (ΚΕΝΑΚ).
• Στόχος είναι η εξοικονόμηση 230.000 MWh έως το τέλος του 2025. Έτσι, θα επιτευχθεί η σταδιακή μετατροπή των κτιρίων του Δημοσίου σε υψηλής ενεργειακής απόδοσης.
Μέσα από τα τρία προγράμματα στο πλαίσιο του νέου «Εξοικονομώ», που εντάσσονται στο Σχέδιο Ανάκαμψης «Ελλάδα 2.0», η χώρα μας κάνει ένα σημαντικό βήμα προς την βελτίωση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος του κτιριακού της αποθέματος, καθώς 600.000 κτίρια θα αναβαθμιστούν ενεργειακά έως το 2030.

Πρόκειται πράγματι για έναν ιδιαίτερα φιλόδοξο στόχο και συνάμα πολύ σημαντικό, δεδομένων των εθνικών δεσμεύσεων στον κρίσιμο τομέα της ενέργειας, στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας και του Fitfor 55. Ξεκινώντας λοιπόν, από τις υποδομές της χώρας, ο νέος κλιματικός νόμος, πρωτοβουλίες όπως το «Εξοικονομώ», η θέσπιση του Εθνικού Μητρώου Υποδομών στην οποία το ΤΕΕ πρωτοστατεί ως εμπνευστής και φορέας υλοποίησης, ο Ενιαίος Ψηφιακός Χάρτης και η Ηλεκτρονική Ταυτότητα Κτιρίου, δημιουργούν ένα νέο περιβάλλον που μας επιτρέπει να αισιοδοξούμε αφενός για τη διόρθωση χρόνιων παθογενειών και αφετέρου για τη δημιουργία μια νέας αναπτυξιακής δυναμικής για τον τεχνικό κλάδο, αλλά και για την οικονομία συνολικά.

Ως γνωστόν, ο Τεχνικός Κόσμος είναι στυλοβάτης και εγγυητής της ανάπτυξης και ο ρόλος του αναμένεται να ενισχυθεί σημαντικά υπό το πρίσμα της αποτελεσματικής αξιοποίησης της χρηματοδοτικής ευκαιρίας του Ταμείου Ανάκαμψης και του ΕΣΠΑ, σε συνδυασμό με την δυναμική που φέρνει η 4η Βιομηχανική Επανάσταση και ο Ψηφιακός Μετασχηματισμός.
Σε αυτό το νέο περιβάλλον, το ΤΕΕ κεντρικά, αλλά και το Τμήμα Κεντρικής & Δυτικής Θεσσαλίας θα συνεχίσει να προσφέρει χρήσιμες υπηρεσίες στα μέλη του και να δημιουργεί προστιθέμενη αξία για το σύνολο της κοινωνίας με κρίσιμες θεσμικές παρεμβάσεις και με την καθημερινή συμβολή του στην ωρίμανση και υλοποίηση σημαντικών έργων υποδομών.