Ιατρός καθοδηγητής ή θεραπευτής;
Γράφει η Καρυστιανού – Γκολφινοπούλου Γαρυφαλλιά, Ιατρός – Αναισθησιολόγος, Πρόεδρος Δημοτικού Συμβουλίου Λάρισας
Στις τόσες κρίσεις που παγκόσμια ταλανίζουν τις καθόλα τεχνολογικά και επιστημονικά αναπτυγμένες μας κοινωνίες, τα προβλήματα είναι και πολλά και πολύπλοκα. Είναι, δε, τόσο παγκοσμιοποιημένες οι κοινότητες των ανθρώπων, που ακόμη και οι πρόσφατες εκλογές στις ΗΠΑ, μπορεί να εντείνουν ένα πολύ ιδιαίτερο πρόβλημα. Αυτό της εμπιστοσύνης ενός σημαντικότατου αριθμού ανθρώπων στην επιστημονική κοινότητα και τον επιστημονικά τεκμηριωμένο λόγο. Και το χαρακτηρίζω πολύ ιδιαίτερο, διότι αυτό που θα περίμενε κανείς από μια κοινωνία που τη χαρακτηρίζει η υπερβολική χρήση της τεχνολογίας, θα ήταν η εμπιστοσύνη στην επιστήμη και τα επιτεύγματά της
Κάτι τέτοιο, όμως, δε συμβαίνει, διότι δυστυχώς η σχέση των σύγχρονων κοινωνιών με την επιστήμη και τα τεχνολογικά της επιτεύγματα είναι καθαρά επιφανειακή, χρηστική, καταναλωτική. Η δυσπιστία του σύγχρονου ανθρώπου προς την επιστήμη, ιδιαίτερα την Ιατρική, και η δυσφήμισή της, είναι ένα πρόβλημα που σταθερά διαβρώνει το κύρος της, αλλά και την κοινωνική συνοχή, με απρόβλεπτες στο μέλλον κοινωνικές και πολιτικές συνέπειες, αλλά και προκλήσεις.
Ο σεβασμός στις επιστημονικές απόψεις από την κοινωνία που παλαιότερα ήταν δεδομένος στις περισσότερες χώρες του κόσμου, τις δύο τελευταίες δεκαετίες, με την εξέλιξη του διαδικτύου, την ελεύθερη πρόσβαση σε επιστημονικές μελέτες, την προσπάθεια απλοποίησης των επιστημονικών ευρημάτων για το ευρύ κοινό από τα μέσα ενημέρωσης και την κατακόρυφη αύξηση της χρήσης των μέσων κοινωνικής δικτύωσης έχει αμφισβητηθεί, αφού τα επιστημονικά δεδομένα τίθενται πλέον στην κρίση της κοινωνίας.
Αποτελεί τελικά πολύ συχνό και παράδοξο φαινόμενο των καιρών μας η μεγάλη πρόοδος της επιστημονικής σκέψης στον τομέα των βιολογικών επιστημών να συνδέεται με δυσαρέσκεια των ασθενών από τις υπηρεσίες των ιατρών της κλινικής ιατρικής. Το ιατρικό επάγγελμα έχει κατηγορηθεί συχνά για απληστία, ασάφεια, αλαζονεία, άγνοια και ψυχρότητα.
Οι κλινικοί γιατροί του παρελθόντος γνώριζαν πολύ καλά ότι η σχέση με τον ασθενή δεν εξαρτιόταν τόσο από την επιλογή της φαρμακευτικής αγωγής ή της χειρουργικής θεραπείας όσο από τη διαπροσωπική επαφή ιατρού-ασθενούς. Ο πάσχων άνθρωπος ήταν πρόσωπο. Σήμερα η μεγάλη έκρηξη των δικαστικών αγωγών εναντίον ιατρών, η αύξηση των ασφαλίστρων αστικής ευθύνης, τα κλιμακούμενα παράπονα στα νοσοκομεία και ο ασφυκτικός εξωτερικός έλεγχος των ιατρικών πράξεων δηλώνουν ότι είναι αναγκαία κάποια μεγάλη αλλαγή στην κοσμοθεωρία άσκησης του ιατρικού επαγγέλματος. Η σύγχρονη τάση της κυριαρχίας του management στην ιατρική βοηθάει ίσως στην επίλυση ζητημάτων της δημόσιας υγείας, αλλά δυστυχώς δεν προσφέρει καμία βοήθεια στην επίλυση ζητημάτων σε διαπροσωπικό επίπεδο.
Με αφορμή την πανδημία, η ιατρική και οι ιατροί βρέθηκαν στο προσκήνιο της κοινωνικής ζωής και σε μια θέση καθοδηγητή του πολιτικού γίγνεσθαι. Αυτό ήταν κατανοητό και αναγκαίο, καθώς όλες οι πολιτικές ηγεσίες του πλανήτη δεν ήταν προετοιμασμένες για να αντιμετωπίσουν μια υγειονομική κρίση τέτοιου μεγέθους που τις ανάγκασε να θέσουν τις οικονομίες και τις κοινωνίες τους σε μια ιδιότυπη «κατάσταση πολιορκίας».
Αυτή η μετατροπή των ιατρών σε καθοδηγητές των κυβερνήσεων σε επώδυνα μέτρα, τους εξέθεσε σε μια γενικευμένη κριτική, την οποία μέχρι τότε αντιμετώπιζαν μόνο στο επίπεδο της προσωπικής σχέση με τους ασθενείς τους. Οδηγήθηκε έτσι η ιατρική κοινότητα να διαχειρίζεται αισθήματα καταπίεσης ή παραμέλησης των ασθενών, που λίγο έλειψε να οδηγήσει σε πλήρη ρήξη της θεμελιώδους σχέσης τους.
Ήταν προφανώς δύσκολο να διακρίνει κάποιος τη γραμμή που ξεχωρίζει τις εκάστοτε κυβερνητικές αποφάσεις από τις επιστημονικές κατευθύνσεις, παρόλα αυτά, όμως, γενικότερα η εμπιστοσύνη του κόσμου στην επιστήμη ήταν άμεσα συνδεδεμένη με την εμπιστοσύνη στις κυβερνήσεις. Έτσι, η μεγάλη απώλεια της εμπιστοσύνης της κοινωνίας στην επιστήμη, η οποία αναδύθηκε μέσα στην πανδημία, εκτός των άλλων συνέβη επειδή η πανδημία ήλθε σε μια χρονική στιγμή κατά την οποία η κοινωνία είχε ήδη απαξιώσει την πολιτική και τους θεσμούς.
Η εμπιστοσύνη δυστυχώς είναι ένας αέναος αγώνας που κατακτιέται και δε χαρίζεται. Δεν μπορεί να έχει θεμέλιό της την ένταση, την υποτίμηση και την αλαζονεία, αλλά την κατάθεση της μη βεβαιότητας, την ειλικρίνεια και τον αλληλοσεβασμό.
