Φάνη Παπαδημητρίου, γιατί έγραψες ένα βιβλίο με τίτλο «Το κεφάλι ψηλά»;
Ο Φάνης Παπαδημητρίου μιλά στις Θεσσαλικές Επιλογές για το βιβλίο του με τίτλο «Το κεφάλι ψηλά» και μοιράζεται την έμπνευση και τα βιώματα του, που τον οδήγησαν να το γράψει.
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ: Δημήτρης Φραγκόπουλος
Το καλοκαίρι του 2008 ο δεκαεννιάχρονος τότε Φάνης, στη διάρκεια των διακοπών του εκσφενδονίστηκε από το πίσω κάθισμα μιας μηχανής στην Πάρο, σε έναν κόσμο όπου τίποτα δεν ήταν πλέον αυτονόητο.
Τι κάνεις λοιπόν όταν από εκεί που έκοβες βόλτες στα Εξάρχεια κι έψαχνες ναρκωτικά στην Πλατεία Βάθη, πρέπει να μάθεις να χρησιμοποιείς αμαξίδιο για να μετακινείσαι και σανίδα για να μεταφερθείς στο κρεβάτι σου; Ποια είναι η λύση όταν το πατρικό σου έχει σκαλιά; Και τι γίνεται με τις σχέσεις με το άλλο φύλο; Πως μπορείς να τα καταφέρεις να ζήσεις αυτόνομα όταν είσαι ανειδίκευτος, άνεργος και εθισμένος στον τζόγο; Προχωράς! Πως; με το κεφάλι ψηλά!
Μια στάση ζωής και μια φράση που καθόρισε την πορεία του 35χρονου σήμερα Φάνη Παπαδημητρίου και τον οδήγησε σε ένα μονοπάτι γεμάτο προκλήσεις… αλλά και νίκες καθώς -όχι χωρίς ψυχικό κόπο και σωματικό πόνο- αλλά σίγουρα με αποφασιστικότητα, κατάφερε να αποδεχθεί τις νέες πραγματικότητες και να μετατρέψει τις δυσκολίες σε εφόδια, επαναπροσδιορίζοντας το τι σημαίνει δύναμη, αυτονομία και δημιουργικότητα.
Με αφορμή την πρώτη του συγγραφική προσπάθεια -αλλά και όλες τις υπόλοιπες προσπάθειες της ζωής του- συναντηθήκαμε μαζί του ένα κρύο απόγευμα σε μια καφετέρια (χωρίς ράμπα) στη Λάρισα και συζητήσαμε για ανατροπές, ανισότητες, προσβασιμότητα, σπουδές, αθλητικά και φυσικά για το νέο του βιβλίο με τίτλο «Kopf Hoch» (Το Κεφάλι Ψηλά).
Φάνη, από το ατύχημα στην Πάρο και τους νεανικούς παραβατικούς πειραματισμούς μέχρι σήμερα, τι σου «δίδαξε» όλη αυτή η γεμάτη ανατροπές διαδρομή;
Ότι τίποτα δεν είναι δεδομένο. Άρχισα να εκτιμώ απλά πράγματα που πριν δεν είχα καν στο μυαλό μου. Μου έδειξε τι σημαίνει πραγματικά η ενσυναίσθηση, γιατί αυτό που βλέπεις απέναντι σου, μπορεί να συμβεί αύριο σε εσένα. Και φυσικά, με δίδαξε ότι δεν είναι όλα χαβαλές!
Υπήρξε κάποιο πρόσωπο ίσως, που μετά το ατύχημα και τις προκλήσεις κινητικές αλλά και ψυχικές, που έπρεπε να αντιμετωπίσεις, σε βοήθησε; Που σου άλλαξε τον τρόπο σκέψης;
Θα σε παραπέμψω στο βιβλίο. Εκεί μοιράζομαι μια από τις πιο δυνατές στιγμές της ζωής μου. Στη διάρκεια της αποκατάστασής μου στη Γερμανία, γνώρισα τον Κλάους, έναν άντρα με παραπληγία, με τον οποίο βρισκόμασταν σε διπλάνα δωμάτια. Μια μέρα με κάλεσε στο δωμάτιο του και μου έδωσε ένα αρκουδάκι που πάνω του είχε τη φράση «Kopf hoch», δηλαδή «Το κεφάλι ψηλά». Αυτό το απλό μήνυμα με συγκλόνισε και ήταν το πρώτο μου ξέσπασμα μετά το ατύχημα. Αρχικά δεδομένης της κατάστασης μου, σκέφτηκα ότι ήταν κάποιο αστείο. Ποιο κεφάλι ψηλά; Μετά βίας μπορούσα να κουνήσω τα δάχτυλα των χεριών μου. Αλλά όταν τον κοίταξα και είδα τα δάκρυα που έτρεχαν στο πρόσωπό του, τότε κατάλαβα. Λύγισα επιτόπου. Στην πραγματικότητα αυτό που μου έλεγε ήταν, πως η ζωή συνεχίζεται.
Πόσο καιρό σου πήρε να γράψεις το βιβλίο και πως το έγραψες πρακτικά δεδομένης της μειωμένης κινητικότητας;
Αρχικά να σου πω ότι μου πήρε πολλά χρόνια να επεξεργαστώ την ιδέα. Το να γράψω, το να αφηγηθώ την ιστορία μου σε άλλους αλλά και σε εμένα τον ίδιο, να ξαναζήσω δηλαδή τα πάντα μέσα από τη συγγραφή, δεν ήταν εύκολο. Όταν όμως ένιωσα έτοιμος, μπορώ να πω πως βγήκε απνευστί. Χρειάστηκαν περίπου 8 μήνες, ίσως και λίγο παραπάνω για να ολοκληρώσω το κείμενο και ακόμη τόσοι μέχρι να βρω εκδοτικό, να γίνουν τα διαδικαστικά, εξώφυλλα σελιδοποίηση κλπ. Όλο αυτό το διάστημα, κάθε μέρα μετά τη δουλειά, ασχολούμουν με το βιβλίο. Το έγραφα στον υπολογιστή, αν και με δυσκολία. Δεν θα ήταν το ίδιο αν το έδινα σε άλλον να το γράψει για μένα. Το μισό βιβλίο το έγραψα κλαίγοντας, γιατί όταν το γράφεις ο ίδιος, το ζεις, το βιώνεις. Ήθελα το σώμα μου να είναι παρόν σε αυτό που έγραφα. Ήταν αυτό που χρειαζόμουν εκείνη την περίοδο για να νιώσω δυνατός.
Είναι ο τίτλος του βιβλίου «Το κεφάλι ψηλά» το μήνυμα που θες να περάσεις στον κόσμο;
Είναι ένα μήνυμα για όλους, αλλά πρώτα απ’ όλα για εμένα. Πέρασα πολλά, όπως τον εθισμό που είχα στον τζόγο. Έπρεπε να ανακτήσω τη χαμένη αξιοπρέπεια μου. Ο τίτλος υπενθυμίζει ότι, όποια δυσκολία και αν έχεις, πρέπει να σέβεσαι τον εαυτό σου και να συνεχίζεις. Ο τίτλος «μιλάει» σε όλους, είτε είσαι ανάπηρος, είτε όχι. Όποια δυσκολία και να αντι- μετωπίζεις, πρέπει να μη σταματάς. Να προσπαθείς να κρατήσεις το κεφάλι ψηλά, να αγαπάς τον εαυτό σου, να τον σέβεσαι και να συνεχίζεις.
Ποιες είναι οι μεγαλύτερες προκλήσεις που αντιμετωπίζεις καθημερινά;
Θα σου πω, το κομμάτι της προσβασιμότητας είναι ένα μεγάλο ζητούμενο και δεκάδες άλλα μεγάλα καθημερινά θέματα που αντιμετωπίζουν τα άτομα με αναπηρία, από την πρόσβαση στην αγορά εργασίας μέχρι την εκπαίδευση και την ισότητα των ευκαιριών. Όμως για εμένα η μεγαλύτερη πρόκληση είναι το μεταπτυχιακό μου στην Ιατρική Σχολή Λάρισας. Μια ακόμη πρόκληση είναι να φτάσω το μέγιστο των δυνα- τοτήτων μου. Έχω εμμονή με αυτό. Σε ότι αφορά στα κινητικά προβλήματα και τη φυσική προσαρμογή, πιστεύω πως όλο αυτό έχει κάνει τον πλήρη κύκλο του. Ό,τι είχα να πάρω κινητικά, το έχω πάρει. Παράλληλα, συνεχίζω φυσιοθεραπείες και φροντίζω τη φυσική μου κατάσταση. Δεν καπνίζω, δεν πίνω, και έχω κόψει κάθε είδους εξάρτηση. Προσπαθώ να ζω ελεύθερα, χωρίς περιορισμούς.
Μετανιώνεις για κάτι;
Μετανιώνω μόνο για τον εθισμό μου στον τζόγο.
Ποιο θα ήταν το πρώτο που θα άλλαζες αν μπορούσες να διαμορφώσεις ή να προτείνεις πολιτικές για τα άτομα με αναπηρία;
Αυτό είναι μια δύσκολη ερώτηση. Στην αρχή είχα επικεντρωθεί τόσο πολύ στον εαυτό μου, που είχα χάσει την αντίληψη για πράγματα που άλλοι θεωρούν -και είναι- πολύ σοβαρά, όπως η προσβασιμότητα, η αυτόνομη διαβίωση και η ισοτιμία των ευκαιριών. Προσωπικά, ως άτομο με κινητικά προβλήματα, θα ήθελα να ζω σε μια πόλη στην οποία δεν θα έπρεπε να σκέφτομαι πως θα κάνω μια διαδρομή πέντε λεπτών, πως θα πάω στο πανεπιστήμιο, πως θα μπω στο καφέ, στο δω μια παράσταση και πολλά άλλα. Πιστεύω πως η Λάρισα θα μπορούσε να γίνει πρότυπο πόλης στην Αναπηρία. Πολλά έχουν γίνει, αλλά μπορούν να γίνουν ακόμη περισσότερα.
Πως ήταν τα «φοιτητικά» σου χρόνια;
Σπούδασα στα Ιωάννινα για τέσσερα χρόνια στο Τμήμα Λογοθεραπείας της Σχολής Επιστημών Υγείας. Πήγαινα τρεις φορές την βδομάδα – τις δύο αυθημερόν. «Πήγαινα» σημαίνει ότι τα λεφτά που έβγαζα από τη δουλειά μου τα έκανα… σπουδές, δηλαδή νοίκιαζα οδηγό, αμάξι, πλήρωνα βενζίνες και διόδια. Δεν ξέρω αν θα ακουστεί αυτάρεσκο, αλλά είμαι τόσο περήφανος γι’ αυτό σήμερα. Στην αρχή δεν πίστευα καν ότι θα τα καταφέρω. Όταν άρχισα να περνάω τα πρώτα μαθήματα, τότε άρχισα να το παλεύω περισσότερο. Όσοι με ζήσανε τότε, ξέρουν ότι ήταν το μόνο πράγμα που σκεφτόμουν. Είμαι απίστευτα υπερήφανος και το πανεπιστήμιο το ξέρει, δεν μου χαρίστηκε τίποτα. Δεν είχα ιδιαίτερη μεταχείριση και δε τη ζήτησα ποτέ. Και αυτό εκτιμήθηκε.
Πιστεύεις πως ο κόσμος είναι ενημερωμένος σε θέματα αναπηρίας;
Δυστυχώς, όχι. Η έλλειψη γνώσης και ευαισθητοποίησης οδηγεί συχνά σε στερεότυπα και στην περιθωριοποίηση των ατόμων με αναπηρία. Η «γλώσσα» της αναπηρίας δεν αφορά μόνο τη χρήση σωστών όρων, (δεν είναι καροτσάκι, είναι αμαξίδιο) αλλά και τη βαθύτερη κατανόηση των εμπειριών, των δικαιωμάτων και των αναγκών των ατόμων αυτών.
Η αλλαγή επιβάλλει συστηματική εκπαίδευση, καμπάνιες ευαισθητοποίησης, και καθημερινή επαφή με διαφορετικές ιστορίες ζωής. Είναι σημαντικό να δώσουμε χώρο στις φωνές των ίδιων των ατόμων με αναπηρία, να μιλήσουν για τις εμπειρίες τους και να καθορίσουν οι ίδιοι τους όρους της επικοινωνίας. Έτσι, μπορούμε να προχωρήσουμε προς μια κοινωνία πιο συμπεριληπτική και ενήμερη.
BIO: Ο Φάνης γεννήθηκε το 1989 στην Αθήνα. Από μικρή ηλικία αγάπησε το ποδόσφαιρο και αγωνίστηκε σε ομάδες όπως η ΑΕΚ και ο Εθνικός Αστέρας. Το 2008, ένα ατύχημα στην Πάρο σημάδεψε τη ζωή του. Παρά τις δυσκολίες, αποφοίτησε από το Τμήμα Λογοθεραπείας της Σχολής Επιστημών Υγείας (Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, 2024) και σήμερα εργάζεται στον Δήμο Λάρισας. Το Kopf Hoch (Το Κεφάλι Ψηλά), είναι το πρώτο του βιβλίο και κυκλοφορεί από τις εκδόσεις ΙΣΝΑΦΙ.
