Ο Βασίλειος Σπανός είναι διδάκτωρ Αρχαιολογικού Τουρισμού & Πολιτιστικής Διπλωματίας, του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας. Η στήλη έχει ως σκοπό την παράθεση θεσσαλικών μύθων και τη σύνδεσή τους με τον σύγχρονο βίο. Η μεθοδολογία που ακολουθείται είναι ο διάλογος μεταξύ δύο υποτιθέμενων χαρακτήρων. Στο παρόν άρθρο ο Μύστης συνομιλεί με την Απολλονίκη. Ο τίτλος κάθε πονήματος αντιστοιχεί σε ένα δελφικό παράγγελμα, η ουσία του οποίου αποκρυσταλλώνεται στους μυθικούς διαλόγους.

«Κινδύνευε φρονίμως»

ΑΠ: Πόσο μα πόσο δίκιο είχες Μύστη, όταν κάποτε σε παρακολουθούσα ν’ αγορεύεις, για τη διαφορά μεταξύ παρελθόντος και παρόντος…
ΜΥ: Λίγο μετά το ηλιοστάσιο και όμως, εσύ μ’ αναζητάς Απολλονίκη… είθε η κορύφωση του φωτός που λαμπρύνει τη φύση, να διαχέεται και στην ψυχή μας, διαλύοντας τα τυφωνικά νέφη…
ΑΠ: Άρτι αφιχθείσα από το Πρωτεσιλάειο Ιερό και αφού παρακολούθησα τους αθλητικούς αγώνες, σε θυμήθηκα…
ΜΥ: Αναφορικά με τί;
ΑΠ: Άνθρωποι χωρίς Αρετή κινούν τα νήματα, διαμορφώνοντας την καθημερινότητα ανθρώπων χωρίς μνήμη… ούτε εγώ δεν γνωρίζω κάτι για τον Πρωτεσίλαο…
ΜΥ: Θα ήθελες να νικήσεις τη λήθη;
ΑΠ: Εσύ, η ασπίδα και το δόρυ μου…
ΜΥ: Αρχικά, υπάρχει η πιθανότητα να ήταν αρχαία θεσσαλική θεότητα, προολυμπιακής και τιτανικής υπόστασης…
ΑΠ: Που μετά την επικράτηση των Ολυμπίων υποβιβάστηκε σε ήρωα και βασιλιά;
ΜΥ: Ακριβώς… στον μεταποιημένο Πρωτεσίλαο, αποδόθηκαν ιδιότητες των θεών Δήμητρας και Διονύσου…
ΑΠ: Αυτό το συνειδητοποίησα στο Ιερό του… η πτελεά ή φτελιά, θεωρείται ιερό δέντρο του…
ΜΥ: Οι προσκυνητές και οι κάτοικοι όλης της περιοχής έδιναν πολύ μεγάλη σημασία στις θεραπευτικές ιδιότητες του… μέσω αυτού, ο ήρωας γιάτρευε τις αρρώστιες…
ΑΠ: Φρονώ ότι έχει αξιομνημόνευτο βίο, αν κρίνω από τον σεβασμό που επιδεικνύουν στο Ιερό του…
ΜΥ: Οι γονείς του ήταν ο βασιλιάς Ίφικλος και η Αστυόχη ενώ αδερφός του, ήταν ο Ποδάρκης που ήταν και ο πρωτότοκος…
ΑΠ: Οπότε μιλάμε για βασιλική καταγωγή…
ΜΥ: Το βασίλειο του τοποθετείται στα όρια της σημερινής επαρχίας του Αλμυρού, από την περιοχή της Ν. Αγχιάλου μέχρι το Αχίλλειο, του Δήμου Πτελεού…
ΑΠ: Η ετυμολογική σύνδεση Πτελεού και πτελεάς, μάλλον δεν είναι τυχαία…
ΜΥ: Ασφαλώς… οι κυριότερες πόλεις της επικράτειας του ήταν η Πύρασος που ήταν το επίνειο, η Φυλάκη ως πρωτεύουσα, ο Πτελεός και η Ανδρών…
ΑΠ: Τί θεωρείς ότι τον κάνει να διαφοροποιείται;
ΜΥ: Η συμμετοχή του στον Τρωικό Πόλεμο…
ΑΠ: Μα τόσοι και τόσοι πήγαν εκεί… λογικά, θα ήταν και ο ίδιος μνηστήρας της Ωραίας Ελένης…
ΜΥ: Ισχύει… δέσμιος του όρκου του, αναγκάστηκε να εκστρατεύσει στην Τροία, κάτι που όντως έκανε με 40 πλοία…
ΑΠ: Με την οικογένεια του να εύχεται να μη σκοτωθεί και να γυρίσει σώος και ασφαλής…
ΜΥ: Όχι μόνο η οικογένεια του…
ΑΠ: Αλλά;
ΜΥ: Άφησε πίσω του τη Λαοδάμεια, την κόρη του Ακάστου, βασιλιά της Ιωλκού… ο γάμος τους, έγινε μία ημέρα πριν την αναχώρηση για την Τροία…
ΑΠ: Ανάμικτα τα συναισθήματα…
ΜΥ: Από τη βιασύνη του, δεν ολοκλήρωσε το μισοτελειωμένο σπίτι του και λησμόνησε τις καθιερωμένες θυσίες προς τη θεά Άρτεμη…
ΑΠ: Και η Άρτεμις ποτέ δεν ξεχνά…
ΜΥ: Επειδή δεν συνέβη κάτι αμέσως ως τιμωρία, το περιστατικό διαγράφηκε από το μυαλό του, σκεπτόμενος αποκλειστικά τη δόξα της Τροίας…
ΑΠ: Φαντάζομαι όλοι οι Αχαιοί, στο ίδιο μήκος κύματος κινούνταν…
ΜΥ: Σίγουρα… μέχρι που ένα γεγονός, τους ταρακούνησε για τα καλά…
ΑΠ: Τί έγινε;
ΜΥ: Η θάλασσα άρχισε να αφηνιάζει… σαν ο Ποσειδώνας να μην ενέκρινε την εκστρατεία τους…
ΑΠ: Ήταν όντως έργο του κοσμοσείστη αυτό;
ΜΥ: Παραδόξως, όχι… από τα βάθη της θάλασσας αναδύθηκε η Νηρηίδα Θέτιδα, η θεά μητέρα του τρισένδοξου Αχιλλέα…
ΑΠ: Γνωρίζω ότι η καλοσυνάτη θεά, όποτε εμφανίζεται, είναι μόνο για καλό σκοπό…
ΜΥ: Αυτό, το γνώριζαν όλοι οι πολεμιστές και αμέσως η ηρεμία επανήλθε στις τάξεις του στόλου… άλλωστε, πολύ σπάνια θεοί καταδέχονταν να τους βλέπουν θνητοί και συνεπώς, ήταν τιμή για τους Αχαιούς να τους απευθυνθεί…
ΑΠ: Ποιος ο λόγος ανάδυσης της λοιπόν;
ΜΥ: Επικοινώνησε προς όλους, μία προφητεία της, ως θεά που ήταν…
ΑΠ: Το περιεχόμενο της;
ΜΥ: «Όποιος πατήσει πρώτος τα χώματα της Τρωάδας, αυτός θα είναι και ο πρώτος νεκρός»… αφού ολοκλήρωσε τον χρησμό της, χάθηκε στο υγρό της βασίλειο…
ΑΠ: Δεν νομίζω να υπάρχει κάποιος που να μη θορυβήθηκε…
ΜΥ: Απόλυτα λογικό…ακόμα και ο ημίθεος Αχιλλέας δεν ήταν ικανός να ξεφύγει από τις αποφάσεις των τριών Μοιρών…
ΑΠ: Πώς λύθηκε το ζήτημα όταν κατέφθασαν τα πλοία στις ακτές της Τρωάδας;
ΜΥ: Άπαντες ήταν πολύ προσεκτικοί… κανένας δεν έκανε το πρώτο βήμα… μέχρι που ο ραδιούργος Οδυσσέας σκαρφίστηκε ένα τέχνασμα…
ΑΠ: Δηλαδή;
ΜΥ: Πέταξε στο έδαφος την ασπίδα του ανάποδα, πήδηξε από το πλοίο και στάθηκε πάνω σε αυτήν… τυπικά, πατούσε την Τρωάδα αλλά πρακτικά, όχι…
ΑΠ: Υποθέτω ότι αρκετοί δεν ερμήνευσαν πλήρως την κίνηση του Ιθακήσιου βασιλιά…
ΜΥ: Με πρώτο τον Πρωτεσίλαο… με παρορμητικότητα, αποβιβάστηκε, νομίζοντας ότι ήταν ο δεύτερος που το έκανε…
ΑΠ: Δοξάστηκε στο πεδίο της μάχης;
ΜΥ: Κατόρθωσε και φόνευσε πολλούς αντιπάλους του αλλά σε κάποια στιγμή, δέχθηκε θανατηφόρο χτύπημα από τον Έκτορα, καθοδηγούμενο από την Άρτεμη…

ΑΠ: Θα υπήρξαν πολλοί νεκροί στην πρώτη μάχη…
ΜΥ: Εκατέρωθεν… μα ο Πρωτεσίλαος ήταν ο πρώτος νεκρός… έτσι, επαληθεύτηκε ο χρησμός της θεάς Θέτιδας, η Άρτεμις τον εκδικήθηκε και επιβεβαιώθηκε η ουσία του ονόματος του…
ΑΠ: Που πάει να πει;
ΜΥ: Σύμφωνα με μία μεταγενέστερη παράδοση, το αρχικό του όνομα ήταν «Ιόλαος» και μετονομάσθηκε σε «Πρωτεσίλαος» εξαιτίας της ακατανίκητης επιθυμίας του, να είναι δηλαδή ο πρώτος που θα αποβιβαζόταν…
ΑΠ: Λαμβάνοντας υπόψη τα παραπάνω, είχε ιδιαίτερη θέση στις καρδιές των Ελλήνων;
ΜΥ: Η εκτίμηση που ελάμβανε ήταν διαχρονική…
ΑΠ: Σε ποιο επίπεδο;
ΜΥ: Τον λάτρευαν στον Ελαιούντα της Θράκης, ως προστάτη της δενδροκομίας, της μελισσοκομίας και της αμπελουργίας… εκεί, πίστευαν ότι υπήρχε ο τάφος του…
ΑΠ: Τύγχανε ιδιαίτερης φροντίδας;
ΜΥ: Βέβαια… οι περίοικοι κάτοικοι προσέφεραν σταφύλια και γενικότερα καρπούς ενώ την άνοιξη, προσέφεραν γάλα…
ΑΠ: Μακάρια η ψυχή του και μόνο αυτά αν γίνονταν…
ΜΥ: Εκτός από όλα τα προηγούμενα, στον τάφο του φύτρωναν φτελιές, οι οποίες θεωρούνταν αθάνατες…
ΑΠ: Το δέντρο της πατρώας γης τον συνόδευε και στην τελευταία του κατοικία…
ΜΥ: Μεγάλωναν τόσο πολύ που οι κορυφές τους από ένα σημείο και έπειτα, ήταν σε θέση να αντικρύζουν την Τροία… όταν όμως γινόταν αυτό, οι φτελιές μαραίνονταν…
ΑΠ: Σαν να θύμιζαν με αυτόν τον τρόπο, τον θάνατο του, με το που πάτησε στο Ίλιον… μίλησες όμως για διαχρονικότητα προ ολίγου, αναφορικά με τον τάφο του…
ΜΥ: Κατά τη διάρκεια των Περσικών Πολέμων, ο τάφος του συλήθηκε από τον Αρταΰκτη, έναν Πέρση σατράπη…
ΑΠ: Από τη μία, παντελής έλλειψη σεβασμού και από την άλλη, θιγμένη υπόληψη για όλους τους Έλληνες…
ΜΥ: Ο Ξάνθιππος, Αθηναίος Στρατηγός, δεν άφησε ατιμώρητη αυτήν τη βεβήλωση… συνέλαβε τον Αρταΰκτη και τον κρέμασε ψηλά καρφωμένο σε σανίδες ενώ πριν, ο γιος του είχε σκοτωθεί διά λιθοβολισμού, μπροστά στα μάτια του…
ΑΠ: Τελικά, τα Τρωικά ήταν κάτι παραπάνω από ένας πόλεμος…
ΜΥ: Ορθά… ακόμα και ο Μ. Αλέξανδρος σταμάτησε και προσκύνησε στον τάφο του Πρωτεσιλάου, προσδοκώντας να μην έχει την ίδια μοίρα πατώντας την Ασία…
ΑΠ: Τί απέγινε η γυναίκα του, πίσω στο βασίλειο του;
ΜΥ: Το μαύρο μήνυμα του χαμού του άνδρα της, δεν άργησε να φθάσει στα αυτιά της… δεν μπορούσε να παρηγορηθεί με τίποτα…
ΑΠ: Και πώς εξελίχθηκε η πορεία της;
ΜΥ: Κατασκεύασε ένα κέρινο ομοίωμα του… αγκαλιάζοντας το, περνούσαν οι μέρες και οι νύχτες… δεν αποδεχόταν τη συγκεκριμένη εξέλιξη…
ΑΠ: Ούτε ο Πρωτεσίλαος λογικά… αλλά δεν ξέρω τί θα μπορούσε να κάνει στον Κάτω Κόσμο…
ΜΥ: Το δίκιο, έπνιγε την ψυχή του, η οποία τυραννιόταν… αλλά ακόμα και εκεί, η Άρτεμις δεν τον άφησε σε ησυχία…
ΑΠ: Καινούργια τιμωρία;
ΜΥ: Τον έπεισε να πιει μόνο λίγο από τον ποταμό της Λήθης… έτσι, σκεφτόταν την αγαπημένη του συνεχώς και βασανιζόταν η συνείδηση του διότι της είχε υποσχεθεί ότι θα επέστρεφε ό,τι και να γινόταν στην Τροία…
ΑΠ: Πώς θα μπορούσε να καταφέρει κάτι τέτοιο;
ΜΥ: Αναθεματίζοντας συνεχώς την Ωραία Ελένη, κατέφευγε πολλές φορές στον Άδη, ως ικέτης…
ΑΠ: Όχι και ο πιο εύκολος διαπραγματευτής είναι η αλήθεια…
ΜΥ: Η Περσεφόνη ήταν αυτή που συγκινήθηκε και του μαλάκωσε την καρδιά…
ΑΠ: Σαν ηλιαχτίδα μέσα στο σκότος…
ΜΥ: Ο Άδης, επέτρεψε στον Πρωτεσίλαο να ανέλθει στον κόσμο των ζωντανών, συνοδευόμενος από τον Ερμή και να συναντήσει τη γυναίκα του για μία μέρα μόνο, όχι σαν μία απλή σκιά αλλά σε πλήρη σωματική ακμή…
ΑΠ: Πώς αντέδρασε η Λαοδάμεια όταν τον αντίκρυσε;
ΜΥ: Έπεσε στην αγκαλιά του, με ποταμούς δακρύων… θεώρησε ότι το μήνυμα του θανάτου του ήταν κίβδηλο…
ΑΠ: Νομίζω ότι ο Πρωτεσίλαος, θα της εξήγησε αναλυτικά τα πάντα…
ΜΥ: Έτσι και έκανε… δυστυχώς όμως, ο χρόνος της αδείας που έλαβε από τον Άδη, εξανεμίστηκε γρήγορα…
ΑΠ: Όφειλε να επιστρέψει στον Κάτω Κόσμο… της ζήτησε κάτι πριν αναχωρήσει;
ΜΥ: Την παρακάλεσε να μη θελήσει να ζήσει χωρίς εκείνον…
ΑΠ: Τον εισάκουσε;
ΜΥ: Μην αντέχοντας έναν νέο χωρισμό, έριξε το κέρινο ομοίωμα του στη φωτιά, έμπηξε ένα ξίφος στο στήθος της και έπεσε στην πυρά…
ΑΠ: Ακολουθώντας τον αγαπημένο της, στον ζοφερό Άδη… αλλά αρκούσε που ήταν μαζί και ας μην χαίρονταν το φως του ηλίου… η Λαοδάμεια, στα χνάρια της Αλκήστιδος…
ΜΥ: Επεκτείνοντας την αρχική σου τοποθέτηση λοιπόν, δεν υπάρχει καν σύγκριση παρελθόντος και παρόντος, αν θες την ταπεινή μου άποψη…
ΑΠ: Δεν έχεις άδικο… πώς να υπάρχει όταν επικροτείται η φιλελεύθερη εκκοσμίκευση και εξυμνούνται το εφήμερο της ζωής και η φθαρτότητα του σώματος;
ΜΥ: Το επιμύθιο;
ΑΠ: Για να προχωρήσουμε μπροστά, οφείλουμε να κοιτάζουμε πίσω…